Περί πλούτου

Εύχομαι να είχατε όλοι ένα ευχάριστο και δημιουργικό καλοκαίρι. 

Θα ήθελα να μοιραστώ μια ενδιαφέρουσα εμπειρία που είχα αυτό το καλοκαίρι. Εδώ και τρία χρόνια πηγαίνω κάθε καλοκαίρι για 3 εβδομάδες στην Αγγλία για Σπουδές στην Παγκόσμια Ευημερία. Στα σεμινάρια που είχαμε, νέοι από διάφορες χώρες συζητούσαμε έννοιες, ιδέες και τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς που έχουν να κάνουν με το πώς μπορεί να επιτευχθεί ο πολυπόθητος στόχος της παγκόσμιας ευημερίας και πώς μπορεί ο καθένας να συνεισφέρει.

Μεταξύ των άλλων ένα απο τα θέμα που συζητήσαμε εφέτος ήταν το ζήτημα του πλούτου. Μιας και η παρούσα κρίση έχει ως επίκεντρο την οικονομία, το θέμα είναι αρκετά επίκαιρο. Αρχικά όμως τι είναι πλούτος; Μπορεί η έννοια του πλούτου να περιοριστεί μόνο στα υλικά αγαθά που κατέχουμε; Δεν θα ήταν πιο πλήρης ο ορισμός του πλούτου αν συμπεριλάμβανε και άλλους παράγοντες, όπως διαπροσωπικές σχέσεις (οικογένεια, φίλοι), ψυχικά χαρίσματα, ταλέντα, γνώσεις, χρόνο κτλ.; Μια τέτοια διευκρίνηση είναι αρκετά βασική, διότι αυτό που χρειάζεται η ανθρωπότητα για να ευημερήσει είναι να προσφέρει ο καθένας απ’ αυτό που έχει (τον πλούτο του με άλλα λόγια) στην κοινωνία. Αν δούμε την προσφορά από χρηματική μόνο άποψη, περιορίζουμε τον τρόπο σκέψης μας όσον αφορά τις επιλογές συνεισφοράς που έχουμε.

Στον σημερινό κόσμο βλέπουμε οτι υπάρχουν μερικοί λίγοι που είναι πολύ πλούσιοι και πολλοί να είναι στα όρια της φτώχειας.  Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον, κατά κανόνα ο πλούσιος θέλει να γίνει ολοένα και πλουσιότερος και κάνει τα πάντα για το κέρδος, ενώ αυτό αποβαίνει εις βάρος των φτωχών. Ακόμα, με την προσπάθεια διατήρησης του πλούτου συνδέεται και το άγχος και μια συνεχής επιθυμία για περισσότερα. Η παραβολή του άφρονος πλουσίου από την Αγία Γραφή μιλάει πιστεύω από μόνη της.

Αλλά τα πλούτη δεν είναι κακό πράγμα φυσικά, αρκεί να έχουν αποκτηθεί με έντιμο τρόπο και να χρησιμοποιούνται για το ατομικό και συλλογικό όφελος.

Αυτό όμως που θεωρώ πιο σημαντικό είναι ότι ο καθένας, ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση και τα χρονικά του περιθώρια, μπορεί με τον έναν ή άλλον τρόπο να συμβάλλει ενεργά στο χτίσιμο μιας ακμάζουσας κοινωνίας. Όχι αναγκαστικά με χρήματα, αλλά με πολλούς δημιουργικούς τρόπους, ανάλογα με τα ταλέντα και τις ευκαιρίες του. Δεν θα είχε μια τέτοια νοοτροπία ως αποτέλεσμα μια βιώσιμη ευημερία, σε αντίθεση με την επικρατούσα νοοτροπία που προωθεί τον άκρατο καταναλωτισμό και έχει, μοιραία, βάλει το χρήμα στο επίκεντρο;

Din România (Από τη Ρουμανία)

Εύχομαι να περνάτε όλοι ένα ευχάριστο και δημιουργικό καλοκαίρι.

Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές από τις εμπειρίες μου στη Ρουμανία (στο πανέμορφο Cluj της βορειοδυτικής Ρουμανίας, στην καρδιά της Τρανσυλβανίας) όπου ήμουν πριν λίγες εβδομάδες. Είχα πάει σ’ έναν φίλο των γονέων μου, οδοντίατρο που δουλεύει εκεί για παρακολουθήσω και να μάθω από τις εμπειρίες του. Ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία, διότι συνδυάζει όχι μόνο την παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσίες προς τους ασθενείς αλλά και την υπηρεσία προς το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Δεν θα ήθελα να εστιάσω πολύ στο οδοντιατρικό κομμάτι. Είχε βέβαια ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο ο οδοντίατρος αυτός παρείχε μια συνολική αντιμετώπιση των ασθενών αν και είναι ειδικός στην εμφυτευματολογία (συνήθως αν κάποιος έχει μια ειδικότητα στην οδοντιατρική εστιάζει σ’ αυτήν και δεν ασχολείται με την γενική οδοντιατρική), πάντα για την καλύτερη εξυπηρέτηση των ασθενών. Εφαρμόζει ακόμα ένα είδος εμφυτευμάτων που εισάγονται με μια σχετικά ατραυματική τεχνική σε καλή τιμή, προσφέροντας έτσι πολλά οφέλη για τον ασθενή.

Το οδοντιατρείο του έχει υιοθετήσει φιλοσοφία της «Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης» (CRS – Corporate Social Responsibility). Τη φιλοσοφία αυτή εφαρμόζουν στην πράξη επιχειρήσεις που πέρα από το εμπορικό κομμάτι της επιχείρησης τους, ασχολούνται και με ενέργειες που συμβάλουν στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων, δείχνοντας σεβασμό στις αρχές και αξίες που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό μας (όπως την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την παροχή ίσων ευκαιριών). Ως μέρος αυτής της ευθύνης, ο οδοντίατρος αυτός μαζί με το προσωπικό του ανέπτυξαν ένα πρόγραμμα τεσσάρων μαθημάτων για παιδιά νηπιαγωγείου που περιλαμβάνει διάφορες δραστηριότητες όπως ζωγραφική και τραγούδια. Ο σκοπός του προγράμματος αυτού είναι να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά στο θέμα της στοματικής υγιεινής και να τους παροτρύνει να μην αμελούν τα δόντια τους. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στη Ρουμανία λόγω των αρκετά υψηλών ποσοστών νόσων δοντιών και περιοδοντίου. Δεν είναι αυτή μια καταπληκτική ιδέα που θα μπορούσε να εφαρμοστεί στην Ελλάδα;

Αυτό που πιστεύω όμως ότι είχε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, και εδώ θα ήθελα να εστιάσω, είναι ότι όλοι η οικογένεια (ο ίδιος, η γυναίκα του και τα 3 παιδιά τους) συμμετέχουν ενεργά και συστηματικά σε μια διαδικασία οικοδόμησης κοινότητας (community building) στην γειτονιά τους. Αυτό το πετυχαίνουν προωθώντας συναντήσεις που ενδυναμώνουν τον ευλαβικό χαρακτήρα της κοινότητας· τάξεις που γαλουχούν τις τρυφερές καρδιές και το νου των παιδιών· ομάδες που κατευθύνουν τις δημιουργικές ενέργειες των εφήβων· κύκλοι μελέτης, ανοιχτοί σε όλους, που καθιστούν ικανούς άτομα ποικίλων καταβολών να προοδεύσουν με ίσους όρους και να εξερευνούν την εφαρμογή αρχών και αξιών στην ατομική και τη συλλογική τους ζωή. Έχουν έτσι, για παράδειγμα, εβδομαδιαίες τάξεις για παιδιά και εφήβους, όπου μαθαίνουν αρχές και αξίες που θα τους καθοδηγήσουν σε όλη τους τη ζωή. Όλη αυτή η συζήτηση δεν γίνεται βέβαια στο κενό, αλλά όλοι οι συμμετέχοντες σ’ αυτές τις δραστηριότητες συζητούν πώς μπορούν να θέσουν αυτά που έμαθαν σε εφαρμογή για το καλό της γειτονιάς τους (και με το όραμα της βελτίωσης του κόσμου) και να συμπεριλάβουν κι άλλα άτομα. Το όλο εγχείρημα περιλαμβάνει ουσιαστικά όλους, ο καθένας συνεισφέρει όπως μπορεί, δεν είναι κάτι που κάνουν κάποιοι λίγοι για τους άλλους.

Μου έκανε εντύπωση όλο το σκεπτικό, διότι πιστεύω είναι αυτή είναι και μια ανάγκη για την Αθήνα. Πολύ χαρακτηρίζουν την Αθήνα ως απρόσωπη, γιατί όμως; Αυτό τελικά δεν εξαρτάται από τον καθένα από μας; Αν ο καθένας έκανε αυτή τη διαφορά στον χώρο που μένει, πώς θα άλλαζαν τα πράγματα; Γίνονται πολλές τέτοιου είδους πρωτοβουλίες σε πολλά μέρη της γης τελευταία, και αυτό είναι ευχάριστο. Βέβαια η έμφαση δεν είναι τόσο στην εξωτερική εμφάνιση της γειτονιάς (π.χ. καθαριότητα) που είναι φυσικά πολύ αξιέπαινο και απαραίτητο θα έλεγα, αλλά στη θέληση για αλλαγή και βελτίωση να περιλαμβάνει κανείς αρχές και αξίες που είναι απαραίτητες στις ανθρώπινες σχέσεις. Δεν θα ήταν καλό να μάθουν τα παιδιά να εφαρμόζουν από μικρά αυτές τις αξίες; Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες δεν θα έδιναν τελικά μια διαφορετική εικόνα στην Αθήνα, μια πιο ανθρώπινη, φιλική και ζεστή... και φυσικά ασφαλέστερη;

Γιατί τόσο άγχος;

Λόγω των εξετάσεων μου δεν είχα καιρό να γράψω στο blog μου, οπότε χαίρομαι που έχω τώρα την ευκαιρία να το κάνω τώρα, έστω και καθυστερημένα.
Σε σχεδόν κάθε μάθημα που έδινα σ’ αυτή την εξεταστική υπήρχαν αναφορές στο θέμα του άγχους και πώς μπορεί αυτό να επηρεάσει δυσμενώς διάφορες οδοντιατρικές πράξεις και να αποτελέσει επιβαρυντικός παράγοντας ή ακόμα και αιτία διαφόρων παθολογικών καταστάσεων.
Προφανώς το άγχος είναι συνδεδεμένο με τον μοντέρνο τρόπο ζωής. Πόσοι από εμάς θα έλεγαν πως δεν αγχώνονται; Ξέρουμε βέβαια ότι υπάρχει και η θετική πλευρά του άγχους, γνωστή και ως δημιουργικό ή παραγωγικό άγχος. Είναι χαρακτηριστικό ότι μερικοί αποδίδουν καλύτερα μόνο υπό πίεση (συνήθως χρόνου).
Όταν όμως το άγχος υπερβαίνει ένα όριο, εξαφανίζει την ηρεμία, γαλήνη, ειρήνη και χαρά μέσα από το άτομο και τον κάνει έτσι να κυριαρχείται από έναν ακαθόριστο φόβο για την υγεία του, για την εξέλιξη της κατάστασής του ή για πιθανές δυσάρεστες εξελίξεις στη ζωή του ή τη ζωή των δικών του. Όσο πιο έντονο είναι το άγχος, τόσο πιο ανίκανος γίνεται ο άνθρωπος να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, να λύσει κάποιο πρόβλημά του ή να αποφασίσει μπροστά σε κάποιο δίλημμα.

 

Ποια όμως είναι η αιτία του άγχους; Αν ξέρουμε την αιτία, μπορούμε να βρούμε καλύτερες και πρακτικότερες λύσεις. Ή αν το θέσω με ιατρικούς όρους, μια σωστή διάγνωση θα μας δώσει τη δυνατότητα μιας σωστής θεραπείας.
Το άγχος βρίσκεται στον αντίποδα της αρμονίας και της ισορροπίας. Ζούμε δυστυχώς σε μια κοινωνία που δεν χαρακτηρίζεται από αρμονία, που έχει ουσιαστικά ξεχάσει το “παν μέτρον άριστον” (κατά τους αρχαίους ημών προγόνους). Από σχεδόν παντού δεχόμαστε ερεθίσματα που μας κάνουν να θέλουμε ολοένα και περισσότερα, περισσότερα χρήματα, περισσότερη φήμη, περισσότερα αγαθά, και έτσι ο άνθρωπος αρχίζει να ορίζεται σύμφωνα με το πόσο καταναλώνει και το τι έχει από υλικά αγαθά και όχι για το τι είναι ως άνθρωπος. Το μόττο “I shop, therefore I am.” (Ψωνίζω, άρα υπάρχω) είναι δυστυχώς μια πραγματικότητα για μια μεγάλη μερίδα των ανθρώπων αυτού του πλανήτη. Μια τέτοια νοοτροπία και αντίληψη δεν μας βάζει σ’ έναν αέναο κύκλο άγχους;

Πώς αντιμετωπίζεται άραγε τέτοιου είδους άγχος; Τι είναι αυτό που προσφέρει γαλήνη και ηρεμία στον άνθρωπο σε μια άκρως καταναλωτική και υλιστική κοινωνία; Πως μπορεί να βοηθηθεί κανείς να αντικαταστήσει τις υπάρχουσες αντιλήψεις με άλλες που τον θωρακίζουν απο άγχος και ξέφρενο κυνήγι υλικών αγαθών; Είναι ένας φίλος-φίλη που συμπαραστέκεται; Ένα συγκεκριμένο τραγούδι, ένα ποίημα μήπως, μια ιστορία που εμπνέει ή εμπνευσμένα λόγια απο μεγάλους Δασκάλους; Ένα απόσπασμα μου αρέσει πολύ σχετικά μ’ αυτό. Είναι ουσιαστικά μια νουθεσία του Θεού προς τον άνθρωπο και είναι παρμένη απο τις Μπαχάι Γραφές.

Ω Υιε του Ανθρώπου! Και αν ακόμη έτρεχες στην απεραντοσύνη του σύμπαντος και διέσχιζες την έκταση του ουρανού, πάλι δεν θα έβρισκες ησυχία, παρά μόνο με υποταγή στην εντολή Μου και ταπεινότητα μπροστά στο πρόσωπό Μου.

Θέλω να τελειώσω με μια  παραβολή απο το Ευαγγέλιο που όλοι γνωρίζουμε. Έχει ενδιαφέρον ότι ένας καθηγητής μου προ λίγων ημερών είπε μια δικιά του εμπειρία που ήταν σχεδόν ακριβώς ίδια. Αναφέρομαι στην παραβολή του άφρονος πλουσίου.

Είπε τότε κάποιος από το πλήθος σ’ αυτόν: «Δάσκαλε, πες στον αδελφό μου να μοιραστεί μαζί μου την κληρονομιά». Εκείνος του είπε: «Άνθρωπε, ποιος με κατάστησε κριτή ή διανεμητή επάνω σας;» Και είπε προς αυτούς: «Προσέχετε και φυλάγεστε από κάθε πλεονεξία, γιατί, όταν έχει κάποιος περίσσια, η ζωή του δεν προέρχεται από τα υπάρχοντά του». Είπε μάλιστα μια παραβολή προς αυτούς, λέγοντας: «Κάποιου πλούσιου ανθρώπου κάρπισαν τα χωράφια με ευφορία. Και διαλογιζόταν μέσα του, λέγοντας: “Τι να κάνω, επειδή δεν έχω πού να συνάξω τους καρπούς μου”; Και είπε: “Αυτό θα κάνω: θα γκρεμίσω τις αποθήκες μου και θα οικοδομήσω μεγαλύτερες και θα συνάξω εκεί όλο το σιτάρι και τα αγαθά μου, και θα πω στην ψυχή μου: ‘ Ψυχή, έχεις πολλά αγαθά που κείτονται για έτη πολλά• αναπαύου, φάγε, πιες, ευφραίνου’. Είπε τότε σ’ αυτόν ο Θεός: Άφρονα, αυτήν τη νύκτα απαιτούν την ψυχή σου από εσένα• και αυτά που ετοίμασες ποιανού θα είναι”; Έτσι γίνεται σ’ όποιον θησαυρίζει για τον εαυτό του και δεν πλουτίζει για το Θεό».

Γιατί έχει αυξηθεί η κατανάλωση ψυχοφαρμάκων τελευταία;

Αρχικά να ευχηθώ ένα δημιουργικό 2011 με υγεία και ευτυχία σε όλους. Αν και πολλά δυσοίωνα ακούγονται για το 2011, να μην μας πάρει από κάτω. Μήπως είναι όμως και αρκετά πράγματα στο χέρι μας να αλλάξουν;

Σας ευχαριστώ ακόμα για τα σχόλιά σας, είτε στο blog είτε προσωπικά. Είναι πολύ ωραίο να μπορούμε να μαθαίνουμε από τις απόψεις και εμπειρίες αλλήλων, οπότε ό,τι σας έρχεται κατά νου μοιραστείτε το, όσο μικρό κι αν σας φαίνεται.

Και στα σχόλια, αλλά και σε πρόσφατες συζητήσεις με φίλους μου είδα ότι γίνεται πολύς λόγος σήμερα για την ψυχολογία και τα ψυχοφάρμακα. Πολλά από αυτά είναι για το άγχος και την κατάθλιψη. Ποια όμως είναι η αιτία που έχει αυξηθεί τόσο πολύ η κατανάλωση τους;

Γεγονός είναι ότι ζούμε σε μια δύσκολη εποχή. Η λέξη κρίση χρησιμοποιείται πολύ συχνά - κρίση οικονομική, κοινωνική, πολιτική, αξιών… Κατά πόσο συμβάλλει άραγε η συνεχόμενη υπενθύμιση του κάθε είδους κρίσης στην υπερκατανάλωση ψυχοφαρμάκων ως μια ψευδοδιέξοδος από τα προβλήματα που μας ταλανίζουν;

Σίγουρα τα ψυχοφάρμακα δεν αντιμετωπίζουν τη βασική αιτία των καθεαυτών προβλημάτων. Ποιες εναλλακτικές λύσεις μπορούμε, όμως, να φανταστούμε;